آزمایشگاه دنا آزمایشگاه لوگو آزمایشگاه دنا آزمایشگاه

بیماری-های-ژنتیکی-با-الگوی-توارث

بیماری های ژنتیکی با الگوی توارث اتوزوم مغلوب
صفات و بیماری های اتوزوم مغلوب تنها در حالت هموزیگوت (هر دو نسخه ژن به ارث رسیده از پدر و مادر جهش یافته) بروز می کنند. به عبارت دیگر این ها صفاتی غیر جنسی یا اتوزوم اند که تنها در یک حالت بروز می کنند و آن هم زمانی است که فرد دارای هر دو الل مغلوب (در مورد بیماری ها معیوب) باشد. در حالت هتروزیگوت این افراد هیچکدام از ویژگی های بیماری را نشان نمی دهند و کاملا سالم اند از این جهت به آن ها ناقل می گویند. چرا که الل را در خود دارند و آن را انتقال می دهند اما بروزاتی از آن نشان نمی دهند. بر خلاف بیماری های اتوزوم غالب معمولا بیماری مغلوب را نمی توان در یک خانواده دنبال کرد، یعنی بیماری در والدین فرد مبتلا دیده نمی شود و افراد مبتلا معمولا همگی خواهر و برادر و در یک نسل اند و نه در نسل هایی متفاوت .
از این نظر این نوع وراثت را گاهی انتقال افقی می نامند، اگرچه اصطلاحی کاملا نادرست است.

یکی از اصلی ترین دلایل بروز صفات اتوزوم مغلوب ازدواج های خویشاوندی است. چرا که به طور نسبی هر فرد دارای 6 یا 7 ژن معیوب و کشنده ناقل است و این ژن های معیوب و کشنده در افرادی که نسبت خویشاوندی دارند مشترک است و احتمال این که در طی فرایند لقاح هر دو والد نسخه معیوب ژن را به سلول تخم منتقل کنند وجود دارد. بر این اساس در جوامع سنتی تر که ازدواج های خویشاوندی در آنها زیاد است (نظیر ایران) شیوع بیماری های اتوزوم مغلوب بیشتر است. به علاوه هرچه یک صفت نادر تر باشد، احتمال بروز آن در فرزندان والدین خویشاوند هم بیشتر است.
پیش تر بیان شد که چنان چه یکی از والدین به بیماری غالب مبتلا باشد، همه فرزندان وی با احتمال 50 درصدی مبتلا شدن به بیماری مواجه اند .
اما چنان چه والدین هر دو برای یک صفت اتوزوم مغلوب ناقل باشند این احتمال 25 درصد است. هم چنین با احتمال 50 و 25 درصد به ترتیب امکان ناقل (هتروزیگوت) بودن و امکان کاملا سالم (هموزیگوت) بودن وجود دارد.
در حالتی از وراثت اتوزوم مغلوب، این امکان وجود دارد که فرد بیمار که از نظر ژنتیکی هموزیگوت مغلوب است با فردی ناقل (هتروزیگوت) ازدواج کند. در این حالت 50 درصد فرزندان به بیماری مبتلا خواهند شد .
به چنین الگویی اصطلاحا غالبیت کاذب می گویند، زیرا با این که الگوی واقعی بیماری اتوزوم مغلوب است، اما حالتی شبیه به اتوزوم غالب ایجاد می کند و می تواند در تفسیر الگوی وراثت بیماری که برای تشخیص قطعی و مدیریت بیماری حائز اهمیت است، اشتباه ایجاد کند.
گاهی این امکان وجود دارد که بیماری با یک الگوی توارث مشخص به واسطه جهش هایی در بیش از یک ژن به ارث برسد. این حالت را اصطلاحا هتروژنی لوکوسی می نامیم. در نظر بگیرید دو فرد ناشنوا از نوع اتوزوم مغلوب با یکدیگر ازدواج کنند. انتظار این است که با توجه به مغلوب بودن بیماری ناشنوایی، همه فرزندان آن ها هم ناشنوا باشند اما بر خلاف این تصور ،عموما فرزندان دو فرد ناشنوا همگی سالم هستند. در توضیح این پدیده ابتدا باید دانست که نزدیک به 30 ژن و 50 لوکوس ژنی در ناشنوایی دخیل اند. چنان چه فرد در هر یک از این 30 ژن هموزیگوت مغلوب باشد بیماری را بروز خواهد داد. حال در نظر بگیرید که پدر این خانواده در ژن پنجم و مادر خانواده در ژن دوازدهم هموزیگوت مغلوب اند و در مقابل پدر برای ژن 12 و مادر برای ژن 5 کاملا سالم اند. حال در اثر فرزندآوری این دو ،فرزندان هتروزیگوت های دوگانه خواهند بود و بیماری را بروز نخواهند داد.
در تشخیص بیماری اتوزوم مغلوب به کمک شجره نامه مانند بیماری اتوزوم غالب باید توجه داشت که به واسطه قرار گیری ژن ها در کروموزوم های غیرجنسی، نسبت ابتلای زنان و مردان معمولا برابر است و انتقال توسط هر دو جنس روی می دهد. با این حال دو ویژگی معمولا در این شجره نامه شاخص است. نخست آن که افراد مبتلا معمولا تنها در یک نسل دیده می شوند و دیگری آن که والدین می توانند خویشاوند باشند. اکثر اختلالات متابولیک مادر زادی از این الگوی توارثی تبعیت می کنند .